Hasło dysplazja stawu biodrowego u niemowląt albo zwichnięte czy podwichnięte stawy biodrowe wzbudzają dreszcze u każdego rodzica. U mnie też, nie oszukujmy się. Czym jest dysplazja stawu biodrowego u niemowląt, skąd właściwie się to bierze, jakie leczenie może zaproponować lekarz i jak wpływa to na rozwój malucha? Zapraszam na dzisiejszy tekst.
Fajne biodro?
Zanim przejdziemy do tych jakże trudnych aspektów medycznych spójrzmy na całkiem fajne biodro. Na rycinie zaznaczyłam kilka elementów, z którymi chcę żebyś się zapoznała.
Jak widzisz staw biodrowy składa się z głowy kości udowej oraz panewki stawu biodrowego. Otacza je szereg więzadeł niezwykle ważnych w stabilności tego stawu jak również torebka stawowa, która to wszystko okala. Tego akurat nie widać na grafice. W prawidłowym funkcjonowaniu stawu biodrowego chodzi o wspólną i wzajemną pracę między tymi strukturami. Aby do tego doszło struktury te muszą być ze sobą w ścisłym kontakcie, a torebka stawowa oraz więzadła tworzące ten staw odpowiednio napięte.
Teraz jak już wszystko jest mniej więcej jasne zajmijmy się dysplazją stawu biodrowego u niemowląt.
Czym jest dysplazja stawu biodrowego u niemowląt?
O rozwojowej dysplazji stawów biodrowych u niemowląt mówimy w momencie, gdy struktury tworzące staw nie są w ścisłym, takim jakim spodziewamy się kontakcie. Cechą charakterystyczną dysplazji stawu biodrowego jest nieprawidłowy rozwój panewki, której stromo ustawiony, płaski strop, niedostatecznie obejmuję głowę kości udowej. W wyniku działania sił zewnętrznych lub podciągania mięśni może dochodzić do przemieszczenia się głowy kości udowej do góry i do tyłu.
W Polsce każdy noworodek objęty jest przesiewowym badaniem USG stawów biodrowych. Umożliwia to wykrycie potencjalnych zmian morfologicznych w 1 roku życia. Badanie dziecka odbywa się w pozycji kolankowo-łokciowej bocznej, a głowica jest przykładana wzdłuż osi długiej nad stawem biodrowym prostopadle do skóry. Podczas badania lekarz dokładnie ogląda struktury i klasyfikuje staw biodrowy dziecka do poszczególnych typów wg metody Grafa. Na pewno na opisie badania USG znalazłaś pewne magiczne cyferki i literki, które mogą niewiele Ci mówić. Teraz spróbujemy rozwikłać tę zagadkę:
- Typ I: staw biodrowy prawidłowy,
- Typ II: staw biodrowy fizjologicznie niedojrzały,
- Typ III: podwichnięcie stawu biodrowego,
- Typ IV: zwichnięcie stawu biodrowego.
Często jeszcze lekarz pokusi się o uzupełnienie podtypów i wtedy:
- IIa – staw biodrowy w niewielkim stopniu niedojrzały, ale będący normą u dziecka poniżej 12 tygodnia życia.
- IIb – niewielka dysplazja. Stawy biodrowe wymagają krótkotrwałego leczenia, które praktycznie zawsze kończy się sukcesem.
- IIc – duża niedojrzałość stawu biodrowego. Leczenie powinno być podjęte możliwie wcześnie.
- IId – podobnie do typu IIc, ale staw biodrowy jest niestabilny. Głowa gości udowej w badaniu wykazuje już niewielką tendencję do przemieszania się poza panewkę. Wymaga pilnego leczenia. Biodro identyczne jak typu IIa, ale u dziecka starszego niż 12 tygodni.
A teraz spójrzmy na zdjęcie, bo opis to nie wszystko.
hipdysplasia.org
I teraz tak – zakładam, że jesteś mamą, a nie lekarzem. Obstawiam, że gdybyś była lekarzem to nie szukałabyś wyjaśnień opisów usg stawów biodrowych w internecie, dlatego też zachęcam do rozmowy ze swoim lekarzem. Warto poprosić, by wyjaśnił w jakim stanie są stawy biodrowe Twojego dziecka oraz co oznaczają zapisy na karcie badania. Ważne, żebyś była świadoma, że wszystko jest albo nie jest ok, z czego to wynika i jakie są dalsze kroki postępowania. Lekarz zapewne wtedy wyznaczy też kolejną wizytę badania bioderek Twojego maluszka. Tutaj też warto zaznaczyć, że badanie stawów biodrowych niemowlęcia nie kończy się w 4-6 tygodniu życia dziecka. Zwykle lekarz zaprasza na wizytę po 3 miesiącu potem już wg wskazań. Jedna z Was zapytała mnie co z dziećmi starszymi czy ktoś coś kontroluje. Owszem, lekarze zwykle proszą o wizytę gdy – jak to mówią – zacznie sprawnie chodzić albo zacznie biegać.
Czynniki ryzyka, czyli skąd się bierze dysplazja bioder u niemowląt?
- płeć żeńska – problem ten dotyczy częściej dziewczynek niż chłopców (7:1),
- ciąża mnoga, chociaż tutaj badacze nie są ze sobą zgodni,
- ułożenie płodu w brzuchu mamy – ułożenie pośladkowe,
- lewy staw biodrowy jest częściej dotknięty dysplazją niż prawy – ze względu na pozycję dziecka w brzuchu,
- wiek ciąży – ciąża po terminie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia rozwojowej dysplazji biodra,
- poród siłami natury zwiększa ryzyko wystąpienia rozwojowej dysplazji biodra w porównaniu z porodem zakończonym cesarskim cięciem,
- małowodzie, wysoka masa urodzeniowa dziecka, wysoki płód,
- pierwsza ciąża matki,
- spowijanie dziecka,
- genetyka i wywiad rodzinnym – dwunastokrotnie większe ryzyko wystąpienia rozwojowej dysplazji biodra u krewnych pierwszego stopnia.
Fizjologia i fizjologiczna niedojrzałość stawów biodrowych.
Tak jak zauważyłaś pewne etapy w rozwoju malucha starszego czy młodszego określamy jako szeroko rozumiana norma albo fizjologiczna niedojrzałość, fizjologiczna nieprawidłowość. Kluczowe w tym haśle jest słowo fizjologia. Podobnie jest w przypadku stawów biodrowych. Poszczególne struktury tworzące staw biodrowy w większości są ukształtowane już w 12 tygodniu życia płodowego. Podczas gdy kostnienie panewki rozpoczyna się między 3 a 6 miesiącem rozwoju płodowego, a ośrodek kostnienia nasady bliższej głowy kości udowej pojawia się nie wcześniej niż w 5-6 miesiącu po urodzeniu. Ośrodek kostnienia krętarza większego pojawia się w 4 roku życia. W przypadku bioder niemowląt o fizjologicznej niedojrzałości mówimy do 12 tygodnia życia dziecka. Ma to ścisły związek z kostnieniem struktur stawu biodrowego. Co jeśli nasze dziecko sklasyfikowano albo raczej biodra naszego dziecka do fizjologicznej niedojrzałości? Generalnie nic, bo powinny dojrzeć same bez ingerencji zewnętrznej, ale konsultacja po 12 tygodniu życia jest koniecznością. W tym okresie warto zapewnić dziecku różnorodność ruchową, czyli to co powinno robić się zawsze – układać na brzuszku i na plecach. Dobrym sposobem jest zapewnienie dziecku swobody ruchów i nie motanie go w ścisłe śpiworki, otulacze, które te ruchy mu ograniczają czy uniemożliwiają. Dobrym pomysłem na pewno nie jest szerokie pieluchowanie dla profilaktyki. Nie zapewnia to różnorodności ruchowej, a raczej fiksuje stawy biodrowe w pewnej pozycji, której na tym etapie dziecko nie potrzebuje. Ok. Najlepszą pozycją dla dojrzewania i rozwijania się stawów biodrowych jest zgięcie, odwiedzenie i rotacja zewnętrzna, zgadzam się, ale skoro ta pewna niedojrzałość jest fizjologią to pozwólmy tej fizjologii zadziałać.
Metody leczenia bioderkowych trudności.
Metodę leczenia rozwojowej dysplazji bioder zawsze ustala lekarz prowadzący i to jego zaleceń fajnie jest się trzymać. W końcu chodzi o przyszłość naszego dziecka. Na czym polega leczenie? Na uzyskaniu koncentrycznie umieszczonej głowy kości udowej w panewce, by ta ostatnia była stymulowana do normalnego wzrostu. Kluczowy w całym procesie leczenia jest oczywiście czas, bo im szybciej problem naszego dziecka zostanie wykryty tym lepiej dla niego. W związku z tym leczenie, które może zaproponować lekarz jest uzależnione od wieku dziecka oraz od intensywności zmian. W Polsce stosowana jest uprząż/szelki Pavlica, poduszka Frejki, orteza Tubingera. Oczywiście maluchy, których problemów ze stawami biodrowymi nie da się wyprowadzić zaopatrzeniem ortotycznym kierowane są na zabieg operacyjny i dalej zgodnie z wytycznymi lekarza prowadzącego stosowana rehabilitacja i w/w zaopatrzenie ortotyczne lub gipsy.
W przypadku tego punktu na uwagę zasługuje metoda Vojty, której jestem ogromną fanką i która nadal jest owiana dla mnie tajemnicą. Okazuje się, że metoda Vojty znalazła cudownie wykorzystana podczas leczenia rozwojowej dysplazji biodra. Studium przypadku możesz przeczytać TUTAJ. Wykazano, że terapia prowadzona metodą Vojty skróciła czas leczenia dysplastycznego stawu biodrowego o 50%, co jest nieprawdopodobnym wynikiem. Tym samym skrócił się czas dziecka w unieruchomieniu, a przecież życie to ruch, a ruch to rozwój.
Czy istnieje profilaktyka?
Czy jest coś, co możesz zrobić, by nie dopuścić do takich sytuacji?
- Różnorodność ruchowa i czas spędzony na macie.
- Zapewnienie swobody ruchowej.
- Konsultacja ze specjalistą – lekarzem czy fizjoterapeutą, gdy coś niepokoi Ciebie w rozwoju malucha lub obserwujesz trudności podczas zajmowania się nim:
- trudności podczas zmiany pieluszki czy ubierania/rozbierania, gdy wystarczająco szeroko nie możesz odwieźć nóg maluszka lub zauważasz różnicę w odwiedzeniu jednej i drugiej nóżki,
- zauważysz klikanie/przeskakiwanie/trzaskanie biodra dziecka,
- zauważysz różną długość nóżek dziecka,
- zauważysz różną ilość fałdek na pośladkach dziecka, chociaż wykazano, że istnienie tylko tego jedynego objawu nie świadczy o rozwojowej dysplazji stawu biodrowego; nie jest to objaw diagnostyczny.
A poza tym:
- nie stosuj profilaktycznego szerokiego pieluchowania – jedna pielucha spokojnie wystarczy Twojemu dziecku,
- nie krępuj ruchów dziecka poprzez spowijanie, jeśli chcesz spowijać dziecko pamiętaj o zapewnieniu luzu tam na dole, by dziecko mogło swobodnie ruszać nóżkami tak jak mu się tylko zamarzy,
- nie ćwiczymy nóżek dziecka poprzez kręcenie kółek biodrami, naprzemienne zginanie prostowanie czy utrzymywanie nóżek w wyproście,
- gdy dziecko leży na brzuchu nie dociskamy jego pośladków do podłoża oraz nie rozstawiamy nóg na żabkę.
Wielu autorów zaważyło związek między stawami biodrowymi a nieprawidłową budową i/lub ułożeniem innych części ciała. Zaobserwowano, że rozwojowa dysplazja stawu biodrowego ma związek z wrodzonym kręczem szyi, plagiocefalią, stopą końsko-szpotawą, a nawet asymetrią zgryzu u dzieci przedszkolnych. W piśmiennictwie zwracano także uwagę na zależność między zaburzoną funkcją ruchową stawów biodrowych a skoliozą rozpoznaną w późniejszym okresie rozwoju. Podkreślano również, że utrzymanie prawidłowego
i symetrycznego zakresu ruchu w stawach biodrowych jest niezbędne, by uniknąć nieprawidłowego
trójpłaszczyznowego ustawienia kompleksu lędźwiowo-miedniczno-biodrowego. Zatem warto badać biodra i mieć fajne biodra.
Nie chcesz przegapić nowych artykułów na blogu? Kliknij TUTAJ i sprawdź szczegóły. Dzięki temu będziesz na bieżąco z każdą nową treścią na blogu.
________
Bibliografia:
Schunke M, Schulte E, Schumacher U – Atlas anatomii człowieka Prometeusz tom I. MedPharm 2015l
Andrzej Sionek, Jarosław Czubak, Katarzyna Kornacka, Bartłomiej Grabowski Określenie czynników ryzyka rozwojowej dysplazji stawów biodrowych u dzieci urodzonych z ciąż wielopłodowych. Ocena w badaniu ultrasonograficznym z zastosowaniem metody Grafa Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja, 2008; 2(6); Vol. 10, 115-130.
Agnieszka Stępień, Katarzyna Guzek, Jarosław Czubak, Joanna Surowińska, Jolanta Stępowska, Wojciech Kiebzak – Anomalie stawu biodrowego we wczesnym dzieciństwie występują z podobną częstością u chorych ze skoliozą idiopatyczną i zdrowych – badanie ankietowe rodziców. Postępy Rehabilitacji (4), 5 – 18, 2017.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30587534/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32244273/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29194074/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17482986/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6771078/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22819156/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28537995/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25439013/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27940740/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31598333/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26716085/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27578980/