Często inspiracją do poruszanej tematyki na moim blogu i Instagramie jest rozmowa z Wami w wiadomościach prywatnych. Ostatnio jedna z Was pytała o to, kiedy dziecko powinno zaprezentować wyciąganie rączek do zabawek, ponieważ jej dziecko nie zaważa i nie chce trzymać wstążeczki, na której jest balonik. Przyjrzyjmy się zatem jak to jest z tą umiejętnością jest. Kiedy wyciąganie rączek do zabawek może i powinno się pojawić oraz jaka jest najlepsza zabawka dla dziecka zupełnie na początku jego drogi rozwojowej.

Na początku był chaos.

…Z Chaosu wyłonili się pierwsi bogowie: Uranos – Niebo i Gaja – Ziemia.

Musiałam to napisać. Tak, mam dość ciekawy talent zapamiętywania różnych, zupełnie wyrywkowych fragmentów wierszy, opowiadań czy piosenek. ?

Wracając do chaosu…

Dziecięcego chaosu, z którym się rodzi maluch i który rodzic może obserwować.

Skąd ten chaos?

Nie bez powodu mówi się, że układ nerwowy maluszka jest niedojrzały. Początkowo kontroluje go pień mózgu i rdzeń mózgu, by z czasem stery przejęły wyższe partie – śródmózgowie oraz kora. To dzieje się dynamicznie i te dynamiczne zmiany możemy zauważyć u dziecka z dnia na dzień. Ruchowo też jest dużo chaosu. Widzimy wiele ruchów globalnych, w których bierze udział całe ciało dziecka, dość mało jest precyzji. Jest to jak najbardziej norma i tu nie ma nad czym dyskutować. Oczywiście w tym chaosie ruchowym również doszukujemy się prawidłowości i potrafimy je nazwać, ale nie o tym dziś.

Wyciąganie rączek do zabawek – co muszę rozwinąć?

To nie są proste rzeczy – pamiętaj.

Przypomnij sobie ten chaos, o którym pisałam wyżej. W takim ogólnie panującym chaosie owszem jest jakiś ogólny zamysł, ale na takim chaosie nie zbudujemy nic co jest zamierzone. Wyciąganie rąk do zabawek to czynność zamierzona, którą chcemy, by dziecko wykonało samodzielnie i z pełną świadomością. Zatem maluszek musi zbudować „trochę napięcia” i „trochę kontroli swojego ciała” „trochę świadomości siebie tu i teraz”, „świadomości ciała” by móc zainteresować się tym co mu chcemy dać lub tym co on chce wziąć.

Spróbujmy prześledzić to miesiąc po miesiącu jak to po krótce przebiega. Nie chcę Cię zanudzać dlatego zróbmy to szybko i bezboleśnie.

Pierwsze trzy miesiące!

W tym okresie dziecko powinno mieć na sobie napis „nie oczekuj ode mnie zbyt wiele”. Dlaczego? Bo to okres adaptacji do środowiska i przestrzeni, w której znajduje się dziecko. Miesięczny maluszek bardzo krótko skupia wzrok, a otoczenie i przedmioty obserwuje z głową ułożoną na policzku. Ruchy ręki jakie prezentuje są bardzo obszerne i związane są z ruchami ramienia. Takie aktywności będzie jeszcze chwilę prezentowało. Piąstki są bardzo często zaciśnięte chociaż momenty ich rozluźnienia są również obecne.

Natomiast przyjrzymy się dziecku 2 miesięcznemu, kiedy to otwieranie piąstek zdarza się coraz częściej. Jeśli grzechotkę umieścimy w dłoni dziecka to może ono ją przez chwilę utrzymać, ale nie zwraca na nią uwagi. Zacisk zachodzi z rotacją wewnętrzną przedramienia i większym wykorzystaniem zewnętrznej lub łokciowej części oraz palców. Kiedy zachodzi ugięcie nadgarstka pojawia się efekt tenodezji, który powoduje wyprostowanie palców. Grzechotka zostanie wkrótce upuszczona bez większej uwagi ze strony dziecka.

3 miesiąc życia – czy to już czas na wyciąganie rączek do zabawek?

Motorycznie rozpoczyna się okres symetrii i orientacji w linii środkowej ciała. Niemowlęta w wieku trzech miesięcy potrafią doprowadzać ręce do ciała z szeroko odwiedzionych pozycji, ciągnąc za ubrania lub dotykając ciała. Zniknął chwyt toniczny i trzymiesięczne dziecko jest w stanie bawić się rękami lub przez chwile utrzymać grzechotkę, która została umieszczona w jego dłoni. Niemowlę nadal macha na zabawki, zwłaszcza na takie, które dostarczają feedbacku.
Rozpoczyna się zbieżność wzrokowa i wydłuża się czas, kiedy dziecko może obserwować zabawkę w linii środkowej ciała. Uwaga i zainteresowanie wzrokowe odgrywają coraz ważniejszą rolę w ruchach głowy. Wykorzystując wzrastająca kontrolę głowy i oczu niemowlę podczas leżenia na plecach może konsekwentnie podążać wzrokiem za zabawką lub twarzą poziomo z jednej strony na druga oraz pionowo. Obecne jest niekonsekwentne kierowanie wzroku w dół.

4 miesiąc – może to już czas?

Niestety jeszcze nie ?

4 miesięczne dziecko jest bardzo aktywne wzorowo. Kontrola oczu staje się bardziej zaawansowana i jest wynikiem zwiększonej kontroli głowy. Oczy są aktywne podczas „sięgania” po obiekty, chociaż kończynom górnym nadal brakuje koordynacji i kontroli potrzebnej do sięgania.

Czteromiesięczne niemowlę może śledzić wzrokiem obiekt bez obracania głową. Rozwija się również patrzenie w dół w połączeniu z uginaniem głowy – umożliwia to badanie swojego ciałka oraz aktywizuje mięśnie brzucha do pracy. Dziecko może podnieść ręce do twarzy, złączyć ręce nad klatką piersiową, sięgnąć rękami do bioder i do zgiętych kolan.

Pierwsze akty sięgania zwykle obejmują powrót do bardziej prymitywnych prób – obustronne odwiedzenie barku z rotacją zewnętrzną. Następnie pojawia się aktywne obustronne przywiedzenie barku, rotacja wewnętrzna z ugięciem, nawróceniem przedramienia oraz wyprost palców i nadgarstka.

Maluszek pokazuje nam coraz lepszą całkowitą kontrolę motoryczną, chociaż precyzja ręki jest nadal ograniczona. Podczas zabawy i badania świata dziecko angażuje się w kontakt ręka do ręki, ręka do ust i ręka do ciała. Nadal używa chwytu łokciowego do podnoszenia i trzymania zabawek, ale nie jest jeszcze zdolne do manipulowania nimi. Natomiast to co wyróżnia ten okres to użycie ust do badania rąk i zabawek. Umiejętności dziecka w sięganiu nie są jeszcze dokładne i często nie udaje się chwycić zabawki. Jednak większość niemowląt kontynuuje wytrwale wysiłki i słusznie.

5 miesiąc życia – może teraz?

Tutaj zaczyna dziać się magia, bo sięganie w pozycji na plecach jest bardziej udoskonalone. Widoczna jest też lepsza koordynacja oko-ręka. Maluch wykorzystuje zwiększoną kontrolę nad mięśniami obręczy barkowej i kończynami górnymi oraz koordynację oko-ręka, aby sięgać i chwytać zabawki. Pojawia się również sięganie jednostronne.

W poprzednich miesiącach dziecko używało prymitywnego chwytu łokciowego, by utrzymać zabawki, które zostały umieszczone w jego dłoni. W wieku 5 miesięcy dziecko rozwinęło umiejętność współpracy „chwytania” wzrokiem oraz dowolnego chwytu dłonią. Pojawia się supinacja przedramion. Niemowlę rozwija również koordynację między kontrolą barku a kontrolą palców. Podczas chwytu palce mocno trzymają zabawkę w środku dłoni. Niemowlę zaczyna angażować kończynę górną jako całość – korzysta z ruchów nadgarstka, ramienia i barków.

Manipulacja zabawkami i przedmiotami nadal jest trudna. Dziecko nadal manipuluje małą zabawką przy pomocy ust i języka. Analizuje fakturę, rozmiar kształt. Podczas leżenia na plecach wkładanie do ust jest nadal najbardziej funkcjonalnym sposobem manipulacji. Dlatego nie przeszkadzajmy w tym dziecku i nie brońmy mu wkładania zabawek do buzi.

Wyciąganie rączek do zabawek, chwytanie ich i planowanie ruchu – zatem co muszę potrafić?

Jak widzisz umiejętność wyciągania rączek do zabawek to proces złożony. Nie od razu Rzym zbudowano – jak to mawiają.  Co zatem koniecznie musi osiągnąć maluszek zanim zaprezentuje nam tę umiejętność?

1. Zauważyć zabawkę.
2. Ufiksować wzrok na zabawce.
3. Mieć jakiś pomysł, intencję, po co jest ona mu potrzebna i co może z nią zrobić.
4. Wymyślić co muszę zrobić, aby ją chwycić – ułożyć w głowie plan.
5. Wykonać plan.

Do tego potrzebuje na pewno:

1. Zbudować kontrolę głowy przeciwko sile grawitacji.
2. Zbudować kontrolę wzrokową, umieć fiksować wzrok na zabawce. Podążać wzrokiem za zabawką izolując ten ruch od ruchu głowy.
3. Zbudować linię środkową ciała.
4. Zbudować świadomość swojego ciała i centralną stabilizację mięśniową.
5. Zbudować stabilność obręczy barkowej i łopatki, aby móc przeciwko sile grawitacji unieść całe kończyny górne.
6. Zbudować kontrolę przedramion, dłoni i palców.

To jaka jest na najlepsza zabawka dla niemowlaka?

Fajne są karty kontrastowe. Mając oczywiście na uwadze to jak rozwija się wzrok dziecka i co ono tak naprawdę na początki widzi i jak ostro. Bez wątpienia jednak najlepszą zabawką na początek jest twarz rodzica i do takich zabaw z dzieckiem najczęściej zachęcam rodziców na początek. Często też proponuję zwłaszcza mamom o jasnej cerze i jasnych włosach do założenia kontrastowej spinki czy pomalowaniu ust na czerwono. Wtedy też jest bardziej zauważana przez noworodka 🙂

A inne zabawki?

Wybierając zabawkę, którą zaproponuje się dziecku, warto zastanowić się nad jej wielkością. Dobre są takie, które dziecko może bez problemu chwycić w dłoń wykorzystując chwyt hakowy i cylindryczny. Ten drugi jest najbardziej pożądany ponieważ aktywizuje kciuk do pracy. Pojawia się w okolicach 5 miesiąca życia. Dlatego też zbyt mała, wąska, cienka wstążeczka może nie sprzyjać wzięciu jej do ręki, ale grzechotka o kształcie walca już na pewno. Jeśli podajemy piłki to warto zastanowić się czy chcemy by dziecko chwyciło je oburącz czy tylko jedną ręką. Jeśli oburącz to musi być na tyle duża dziecko mogło otworzyć obie dłonie i palce na tyle szeroko by swobodnie je na niej położyć. Zabawki angażujące obie ręce są moimi ulubionymi, bo zamykają łańcuch biokinematyczny, więc oprócz wzmacniania całych kończyn górnych dziecko również pracuje nad wzmocnieniem mięśni brzuszka. Warto o tym pomyśleć zwłaszcza u tych dzieci, których centralna stabilizacja nie jest dostatecznie dobra.

To tyle na dziś. Mam cieszę się, że doczytałaś do końca.

---

Nie chcesz przegapić nowych artykułów na blogu? Kliknij TUTAJ i sprawdź szczegóły. Dzięki temu będziesz na bieżąco z każdą nową treścią na blogu.

____

PS. Jeśli chcesz więcej przeczytać o prawidłowym rozwoju maluszka to zapraszam Ciebie:

Rozwój 1-3 miesiąc życia TUTAJ 

Rozwój 4-6 miesiąc życia TUTAJ

Rozwój 7-9 miesiąc życia TUTAJ

Rozwój 10-12 miesiąc życia TUTAJ

____
– M. Matyja, A.Gogola, Edukacja sensomotoryczna niemowląt. AWF. Katowice 2009.
– Lois Bly, Motor Skills Acquisition in the First Year. Academic Press. United States 2003